شهر باجگیرانشهرباجگیران (جمعیت طبق سرشماری ۱۳۶۵، ۸۵۴ تن). مرکز بخش، در ارتفاع ۱۶۲۰ متری از سطح دریا در شمال غربی کوه سَمْخُل (مرتفعترین قله ۲۶۰، ۲ متر) واقع است. ۱ - محل واقع شدن دره‌های کوه سَمْخُلدرههای کوه سَمْخُل دارای مرغزار و جنگل است و در ۷۸ کیلومتری شمال شهر قوچان و دو کیلومتری جنوب مرز ایران و جمهوری ترکمنستان قرار دارد. گاهی دمای آن در تابستان به ۳۵ درجه و در زمستان ۱۲ درجه زیر صفر می‌رسد. میانگین بارش سالیانه آن ۲۴۰ میلیمتراست. ۲ - احداث کننده شهر باجگیراندر دوره قاجاریه این شهر به همت حاج علی اوغازی احداث شد که محل زمستانی کُردهای کوم کیلانلو بود [۱]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۲، ص۱۸۷، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۰۸ زمین لرزه‌ای شمال شرقی ایران و ترکمنستان را لرزاند که براثر آن خانه‌های باجگیران آسیب دید.
بنابر نوشته ییت در ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲ گمرک خانه ایران در حدود سه کیلومتری باجگیران قرار داشت، و ایرانیان از مال التجاره‌های صادراتی و وارداتی باج می‌گرفتند. [۲]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۳، ص۱۶۲، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
این شهر تا پیش از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷/محرم ۱۳۳۶ در روسیه بارکدءِ مهم خراسان شمرده می‌شد. [۳]
محمدعلی جمالزاده، گنج شایگان، ج۱، ص۶۱، تهران ۱۳۶۲ ش.
در ۱۳۲۹ جه جو (جوجو) خان کرد فرزند الله وردی بک، سردسته شورشیان درگزی شهر باجگیران را محاصره، گمرک را تصرف و گندم و جوانبارهای دولتی را بین مردم تقسیم کرد. [۴]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۳، ص۳۹۰، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
[۵]
کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، ج۳، ص۴۰۱ـ۴۰۳، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش.
۳ - فهرست منابع(۱) نیکلاس امبرسز، چارلزپ ملویل، تاریخ زمین لرزه های ایران، ترجمه ابوالحسن رَده، تهران ۱۳۷۰ ش. (۲) ایران وزارت دفاع اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۱ـ۱۹: غلامان ـ عشق آباد، تهران ۱۳۶۷ ش، ایران وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران، مصوب ۱۶ آبان ماه، تهران ۱۳۱۶ ش، ایران وزات کشور حوزه معاونت برنامه ریزی و خدمات مدیریت دفتر تقسیمات کشوری، اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری، تهران ۱۳۶۶ ش. (۳) کلیم الله توحدی، حرکت تاریخی کرد به خراسان در دفاع از استقلال ایران، مشهد، ج ۲، ۱۳۶۴ ش، ج ۳، ۱۳۶۶ ش. (۴) محمدعلی جمالزاده، گنج شایگان، تهران ۱۳۶۲ ش. (۵) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادی‌ها)، ج ۹: استان نهم (خراسان)، تهران ۱۳۵۵ ش. (۶) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، فرهنگ آبادی‌های کشور: شهرستان قوچان، تهران ۱۳۶۸ ش. (۷) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن مهرماه ۱۳۶۵، نتایج تفصیلی: شهرستان قوچان، تهران ۱۳۶۸ ش. (۸) Historical gazetteer of Iran , ed Ludwig W Adamec, vol II: Meshed and notheastern Iran , Graz ۱۹۸۱, sv "Bajgiran-i-Iran" (CE yete). ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «شهر باجگیران»، شماره۸۰. |